بهینه سازی باززایی گیاه شاهدانه (cannabis sativa l.) در محیط های کشت ms و b5 تحت تاثیر تیمارهای مختلف هورمونی

چکیده تیره شاهدانه، تیره ای کوچک، و فقط دارای دوجنس، cannabis (شاهدانه) و humulus (رازک) است. شاهدانه، گیاهی است یک ساله که از آسیای مرکزی منشا گرفته، و در سرتاسر اروپا گسترش یافته، و بعدها در آمریکا نیز حضور پیدا کرده است. این گیاه دارای ارزش غذایی بوده و در تهیه روغن، فیبر، دارو، و یا فرآوردهای دارویی نقش دارد. این گیاه دارای کانابینوئیدها به عنوان گروهی منحصر به فرد از ترکیبات ترپنوفنولیک می باشد. گزارش های اندکی در مورد کشت بافت شاهدانه وجود دارد. در بخشی از این مطالعه شاخه افزایی در قطعات جداکشت جوانه انتهایی ( قطعه جداکشت دارای دو جوانه جانبی به همراه دوبرگ وجوانه انتهایی) و جانبی ( قطعه جداکشت دارای دو جوانه جانبی به همراه دو برگ بدون جوانه انتهایی) در دو محیط کشتms و b5، باغلظت های مختلف ba و همچنین غلظت های مختلف این هورمون به همراهmg/l ga3 3/0 مورد بررسی قرار گرفت. مطلوب تر ین نتایج، میانگین تعداد شاخه (46/4)، طول شاخه (28/7 سانتی متر)، تعداد برگ (4/24) و وزن اندام هوایی (29/0 گرم) به ازاء هر قطعه جداکشت از طریق کشت جوانه جانبی و در محیط کشت ms در حضور 5/0 میلی گرم در لیتر ba به همراهmg/l ga3 3/0 مشاهده شد. در ادامه شاخه های تولید شده در محیط کشتms و b5، با غلظت های مختلف iaa و naa جهت ریشه زایی قرار گرفتند. مطلوب تر ین نتایج، میانگین 8 ریشه به ازاء هر قطعه جداکشت در محیط کشت ms، با غلظت75/0 میلی گرم در لیتر iaa، و طول ریشه (5/35 سانتی متر) به ازاء هر قطعه جداکشت در محیط کشت b5 با غلظت 5/0میلی گرم در لیتر iaa حاصل شد. در بخش دیگر این مطالعه القا و تولید کالوس از قطعات جداکشت حاصل از ساقه، دمبرگ، و برگ در دو محیط کشتms و b5، با کاربرد غلظت های مختلف هورمونی به صورت تکی و یا ترکیبی (فقط b5، با قطعات جداکشت ساقه و برگ) مورد بررسی قرار گرفت. از نظر میانگین وزن کالوس تولید شده به ازاء هر قطعه جداکشت، مطلوب تر ین نتایج از قطعات جداکشت ساقه (41/0 گرم) در محیط کشت b5 و در غلظت 5/0میلی گرم در لیتر 2,4-d ، دمبرگ (18/0 گرم) در محیط کشت b5 با غلظت 25/0 میلی گرم در لیتر 2,4-d و برگ (2/0 گرم) در محیط کشت ms با غلظت 75/0 میلی گرم در لیتر ba حاصل شد. در ترکیب هورمون ها، در ساقه (82/0گرم) در b5 با غلظت5/0 میلی گرم در لیتر ba به همراه 25/0 میلی گرم در لیتر naa و در دمبرگ (48/0گرم) در b5 با غلظت 75/0 میلی گرم در لیتر ba به همراه 5/0 میلی گرم در لیتر naaبیشترین وزن کالوس حاصل شد. در77/0 درصد کالوس ها تشکیل ساقه القا شد. تمام ساقه های باززایی شده مربوط به قطعات جداکشت دمبرگ و محیط کشت msبود. 2/0 درصد از این نتیجه در حضور 2,4-d و 57/0 درصد با حضور naa حاصل شد. با کاربرد ترکیبی هورمون ها ( naa + ba و 2,4-d + kin ) در47/0 درصد کالوس ها، تشکیل ساقه القا شد، که 32/0 درصد از قطعات جداکشت ساقه و در حضور naa + ba و 15/0 درصد از دمبرگ در حضورnaa + baبدست آمد. در03/17 درصد از کالوس ها تشکیل ریشه القا شد. 4/3 درصد در ساقه و 2/6 درصد در دمبرگ و4/7 درصد در برگ تشکیل ریشه القا شد. تشکیل ریشه فقط در محیط های کشتی که حاوی naa بودند مشاهده شد. با استفاده از ترکیب هورمون ها در هیچ کالوسی تشکیل ریشه القا نشد. گل زایی با استفاده از قطعات جداکشت جوانه جانبی در محیط کشت ms مورد برسی قرار گرفت. در غلظت های 25/0 و5/0 میلی گرم در لیتر ba، 22 درصد گل زایی حاصل شد.